Mükemmeliyetçilik Nedir?

Genellikle başarı ile ilişkilendirilen ve olumlu bir özellik olarak kabul edilen mükemmeliyetçilik, zaman zaman da hedefleri gerçekleştirmede bir engel olarak karşımıza çıkabilir. Mükemmeliyetçilik, duruma engel olan şartları ya da kişinin kendi ihtiyaçlarını pek dikkate almadan; kusursuz bir varış noktası belirlemek veya böyle bir yerin olduğuna inanmakla ilişkilidir. Mükemmeliyetçi standartları kişi kendisi oluşturabileceği gibi, bunları aile veya toplum tarafından da edinebilir. Söz konusu kişiler belirledikleri planlardan herhangi birine uymadıklarında, her şeyin felaketle sonuçlanacağını düşünebilirler ve bu hayatlarını çeşitli açılardan olumsuz etkileyebilir.

Örneğin; mesleğini kusursuz yapması gerektiğine inanan bir hekim, hastanenin imkanları veya hastanın bağışıklık sistemi gibi kontrol edemeyeceği şartlardan dolayı hasta vefat ettiğinde bu durumdan dolayı kendini suçlayabilir. Diğer şartları göz önünde bulundurmadan kendi eksikliğine yönelik genellemelerde bulunabilir ve diğer hastalara odaklanmakta güçlük çekebilir. Bu durum uzun sürebilir, hekimin önceki haline dönmesi zaman alabilir.

Mükemmeliyetçiliğin Nedenleri

Mükemmeliyetçiliğin başlıca sebeplerinden biri mükemmeliyetçi ebeveynlerin çocuklarını yetiştirme tarzlarıdır. Çocuklarının davranışları ancak kendi zihinlerindeki mükemmele ulaştığında onlara ilgi ve şefkatle yaklaşan bu ebeveynler, çocuklarının çabalarını ve öğrenme süreçlerini yeterince takdir etmezler. Bu nedenle sevilmeyi hak etmediklerini düşünen kişiler, arzuladıkları ilgi ve onayı elde edebilmek için yetişkinlik döneminde de mükemmeliyetçi hedefler belirleyebilirler.

Bazen hayatının bir döneminde yüksek başarılara sahip olmuş ve takdir edilmiş kişiler, bu başarılarını devam ettirmek için üzerinde bir baskı hissedebilir ve mükemmeliyetçi davranabilirler. Ancak başarılı olmaya devam ettikleri takdirde çevresinden ilgi ve sevgi göreceklerini düşünebilirler.

Örneğin; lisedeki derslerinden hep iyi notlar almış ve takdir edilmiş bir genç, lise sınavlarından farklı bir dinamiğe sahip üniversite sınavında, kötü puan almasa da, eskisi gibi bir başarı gösteremediği için kendini suçlayabilir ve sevilmeyi hak etmediğini düşünebilir.

Bir iş veya eğitim sahasındaki imkanların kısıtlılığı ve rekabetçi davranış da mükemmeliyetçiliği besleyebilir. Örneğin; ücreti yeterli olmayan bir pozisyonda çalışan kişi, kısıtlı bir kontenjanı olan terfiyi alamadığı için kendini başarısızlıkla suçlayabilir.

Sosyal medyanın yaygın kullanımı da mükemmeliyetçi değerler empoze edebilmektedir. Kişilerin daha çok olumlu hayat deneyimlerini ve başarılarını paylaştıkları bu platformlar, yetersizlik duygusuna ve bunu telafi etmek adına mükemmeliyetçi davranışlar geliştirilmesine neden olabilir.

Mükemmeliyetçi Kişilerin Özellikleri

Mükemmeliyetçi beklentiler pek çoğumuzda bulunabilir ve bunların her zaman farkında olmayabiliriz. Bu davranışlara sahipseniz belki siz de mükemmeliyetçi biri olabilirsiniz:

• Mükemmeliyetçi kişiler, yaptıkları bir iş onlara göre bir türlü yeterince mükemmel olmadığı için, diğer insanlara oranla aynı işte daha çok ve gereksiz bir çaba ve zaman harcayabilirler. Dolayısıyla sorumluluklarını tamamlayamayabilirler veya yapacakları şeyin asla mükemmel olmayacağını varsayarak sorumluluk almaktan kaçınabilirler.
• Sonuç odaklı hareket ettikleri için öğrenme sürecini yeterince verimli geçiremeyebilirler. Ayrıca süreç boyunca harcadıkları çabayı ve emeği görmezden gelip mükemmel sonuca ulaşmayan her şeyi değersizleştirebilirler. Hatta hedefledikleri noktaya ulaşsalar dahi bunu, aslında yeterince mükemmel bir hedef belirlemedikleri için başarabildiklerini düşünebilirler. Bu beklentilerini yakın ilişkilerine de yansıtarak strese yol açabilirler.  
• Hata yapma olasılığına karşı çok hassas olabilirler. Öyle ki örneğin; yanlış bir şey yapacaklarını düşünerek arkadaşlarıyla sosyal bir ortamda bir araya gelmekten çekinebilir veya yeni bir etkinliğe katılmak istemeyebilirler.
• Mükemmelliyetçi olan bazı kişiler bu özelliklerini fiziksel görünüşleri için de düşünürler. Dış görünüşlerine karşı çok titiz davranabilirler. Bu yüzden ağır diyet veya egzersiz programları uygulayabilirler.

Mükemmeliyetçilik Nasıl Aşılır?

Mükemmeliyetçiliği tetikleyen nedenlerden biri rekabetçilik olabilir. Rekabetçi ortamlarda ‘‘en iyi’’ olabilmek için bir mücadele söz konusudur.  Eğer sizin mükemmeliyetçi eğilimlerinizi tetiklediğini düşünüyorsanız mümkünse bu ortamlardan uzak durabilirsiniz. Aynı şekilde, sosyal medya kullanımına ara verebilir ya da bunu azaltabilirsiniz.

Hayatta her şeyi kontrol edemeyeceğinizi kendinize hatırlatabilirsiniz. Her koşulda aynı çözümler işe yaramayabilir. Çünkü koşulların kendisi de sürekli değişebilmektedir. Bu yüzden hayata ve kendinize karşı daha hoşgörülü ve esnek davranabilirsiniz.

Hatalarınızı kabul edebilirsiniz ve hatta bunların öğrenme yolunda önemli taşlar olduğunu fark edebilirsiniz. Ayrıca siyah ve beyaz arasındaki renk skalası oldukça geniştir. Mükemmel olarak belirlediğiniz hedeflerinize ulaşamasanız da süreç boyunca kazandığınız diğer şeylere odaklanabilirsiniz. Bu çok çeşitli ve renkli alternatiflerinizi, hayat deneyiminizin bir zenginliği olarak görebilirsiniz.

Zor bir işi bir anda tamamlamaya çalışmak yerine kendinize daha gerçekçi hedefler koyarak bunu parçalara bölebilirsiniz. Her adımda küçük bir parçayı bitirdikten sonra kendinizi ödüllendirebilirsiniz. Böylelikle hem süreci daha keyifli kılmış hem de kendinizi daha az yormuş olursunuz

Yaşantı Psikoloji