Alkol bağımlısı olan bir ebeveyn ile büyümek

Alkol bağımlılığının temel niteliği, alkol ile ilişkili önemli sorunlara karşın kişinin alkolü sürekli kullandığına işaret eden, bilişsel, davranışsal ve fizyolojik bir grup belirtinin varlığıdır. Alkol kötüye kullanımı ise, bağımlılık düzeyinde olmayan, ancak yineleyici ve önemli sonuçlara neden olan alkol kullanımıdır.

Alkol kötüye kullanımında kişi, riskli durumlarda alkol kullanabilir ya da kişilerarası ilişkilerde, iş ve aile ortamında alkol nedeniyle problemler yaşamasına rağmen alkol alımını sürdürebilir.(APA, 2013)

Alkol bağımlısı kişide çok fazla ve tekrarlayıcı şekilde alkollü içki içme, alkol alma arzusunu kontrol edememe ve buna engel olamama davranışları gözlemlenebilmektedir. Aynı zamanda kişide karar almasına rağmen içme davranışını durduramama, içme davranışı nedeniyle işini kaybetme veya etrafındaki kişilere zarar verme gibi davranışlar da görülebilmektedir. Buradan hareketle, alkol bağımlılığının veya alkol kötüye kullanımının sadece kişiyi etkileyen bir durum olmadığını, kişinin içinde bulunduğu çevre içinde birtakım sorunlara sebebiyet verdiğini dolayısıyla birinci derece ilişkide olduğu çocuklarını da yoğun etkilediğini söylemek mümkündür.

Alkol Bağımlısı/Alkolü Kötüye Kullanan Ebeveyn ve Aile

Alkol bağımlısı ya da kötüye kullanımı olan bir aile üyesine sahip olmak, bir anlamda aile olarak bağımlılığın tüm sonuçlarına katlanmak demektir. Aile, genellikle bağımlı olan aile üyesinin yanında olmaya ve ona uyum sağlamaya çalışır. Fakat bağımlılığa sağlıklı bir şekilde uyum sağlamanın bir yolu yoktur. Alkolizm ile hayatını devam ettirmeye çabalayan aile farkında olarak veya olmayarak birtakım işlevsel olmayan kararlar almak, davranışlarda bulunmak zorunda kalabilir.

Aile ilişkilerinin sağlıklı olduğu ailelerde en belirgin özellik tutarlılıktır. Çocuklar huzurlu bir ortamda olmak, güven duymak isterler ve güven için tutarlılık oldukça önemli bir noktadır. Çocuk, tutarlı bir ilişki içinde olduğu zaman güvende hissetmektedir. Alkol bağımlılığı veya alkol kötüye kullanımı sorunu olan bir ailede, ilişkiler tutarsız, uyumsuzdur ve belirsizlik ön plandadır. Dolayısıyla alkol bağımlılığı olan/alkolü kötüye kullanan kişilerde, normal davranışları ile alkol etkisinde olan davranışları arasında fark olduğu için tutarlı davranış sergileyemezler. Bundan dolayı çocukların da bu ebeveyne karşı güven duygusu zedelenebilir.

Çocuklukta Alkol Bağımlısı/Alkolü Kötüye Kullanan Ebeveyn ile Büyüyenlerin Yetişkinlik Yaşamına Etkileri

Aile bir bütündür ve ailedeki her bir etkileşim tüm aile üyelerini etkiler. Çocuk, ailede gördüğü birtakım özellikleri içselleştirir ve ebeveynlerinin stillerine uyum sağlamaya çalışır.  Alkol bağımlısı/alkolü kötüye kullanan ebeveynin olduğu aile ortamında ebeveynler genellikle hem fiziksel hem psikolojik açıdan ulaşılabilir değildir ya da çocuk bu durumu böyle algılar. Bundan dolayı çocuk-ebeveyn arasında sağlıklı temasların gerçekleşmesi mümkün olmayabilir. Dolayısıyla bu durum çocuğun yetişkinlik yaşamına olumsuz yansıyabilir. Örneğin kişi sağlıklı olmayan başa çıkma mekanizmalarını kullanabilir, enerjisini kendisine yönelterek etrafındaki insanlar ile teması kesebilir. Böylece çevresinden almak istediği ihtiyaçları, kendi içine çekilerek orada karşılamaya çalışabilir.

Alkol bağımlısı/alkolü kötüye kullanan ebeveynin olduğu ailelerde genellikle ailenin sınırları net değildir. Çünkü ailenin benimseyip sürdürmeye çalıştığı birtakım özellikler, sınırlar, rutinler alkol kullanımı olduğu anda işlemeyebilir. Bundan dolayı, çocuk hem yetişkinliğinde hem çocukluğunda sınırların nerede başlayıp nerede biteceğini bilemeyebilir bu da kişide belirsiz ya da öngörülemez bir yaşam algısı oluşturabilir. Kişinin sınırlarını bilmemesi ve öz denetiminin kontrolünü sağlayamaması sosyal hayatta zorluk yaşamasına sebebiyet verebilir.

Kimi alkol bağımlısı/alkolü kötüye kullanan ebeveynin bulunduğu ailelerde, ebeveynler bu eksikliği telafi edebilmek adına çocuğun her istediğini yapma eğiliminde olabilirler. Her istediği yapılan çocuk, yetişkinliğinde doyumsuz ve tatminsiz olabilir. Bu durum da yakın ve duygusal ilişkilerinde ölçülü olamamasına, çoğunlukla alıcı konumda olmasına ve istediği gerçekleşmediğinde öfke ve hayal kırıklığı yaşamasına neden olabilir.

Alkol bağımlısı/alkolü kötüye kullanan ebeveyne sahip olan çocuk, bir savunma mekanizması olarak duygularını açığa vurmak istemeyip saklamayı öğrenebilir. Duygularını ifade ettiği zaman karşısında sağlıklı ve onu anlayabilen bir ebeveyni göremeyecek olmaktan ötürü duygulara mesafelenmeyi farkında olmaksızın seçebilir. Bir başka deyişle, alkol kullanan ebeveyn çocuğun duygusal ihtiyaçlarına her zaman yanıt veremeyeceği için, çocuk duygularını dile getirmeme yoluna itilmiş olabilir. Çocuğun duygularını açığa vurmaması, yetişkinliğinde içe kapanık, olumlu duygularını dahi ifade etmekte zorlanan bir kişi olmasına veya gerçek olmayan duyguları ifade etmesine sebep olabilir.

Alkol bağımlısı/alkolü kötüye kullanan ebeveyne sahip olmanın bir diğer sonucu da çocukta olumsuz bir benlik imajının ortaya çıkma olasılığıdır. Çocuklar bakım veren kişiye bağlı olduklarından, benlik algıları bakım veren kişi tarafından nasıl görüldüklerinin bir yansıması olarak gelişir. Alkol bağımlısı ebeveyn, çocuğuna kendileri hakkında doğru ve sağlıklı bir algı sağlayamayabilir ve bu da çocukta hayat boyu benlik imajı sorunlarını ortaya çıkarabilir. Çocuk, yetişkinliğinde dahi özgüven, sosyal karşılaştırma, olumlu/olumsuz geri bildirim, sınırlar, kendinden şüphe etme veya yardım kabul etme konularıyla mücadele etmek zorunda kalabilir.

Bir diğer önemli nokta, alkol bağımlısı/alkolü kötüye kullanan ebeveynin bulunduğu ailelerde çocuğun daha fazla sorumluluk alması gerekebilir. Çocuk, ebeveynleri veya varsa kardeşleri için kriz anlarında çözüm üreten kişi/ ortamın sakinleşmesini sağlayan vs. gibi pek çok rolü üstlenmek zorunda kalabilir. Bu tür bir aile rolünü erken yaşta üstlenmek kişide baskı oluşturabilir.

 

Kaynakça;

• Amerikan Psikiyatri Birliği (APA), (2013), Ruhsal Bozuklukların Teşhisi ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5)
• Erdim L. Alkolizmin Aile ve Çocuk Üzerine Etkisi, Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi 2019;6(1): 193-200
• Maclean,J.C., ve French,M.T. ( 2014).Personality disorders, alcohol use and alcohol misuse. Social Science&Medicine,120,286-300.

Yaşantı Psikoloji