10 Eylül İntiharı Önleme Günü

İntihar ve İntihar Girişimi

 İntihar, çeşitli toplumlarda birçok insanın yaşamını etkileyen kompleks bir olgudur. Her yıl küresel çapta pek çok insan, çeşitli nedenlerle yaşadıkları zorluklarla başa çıkmakta zorlanıp intihar girişiminde bulunabilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2024 verilerine göre her yıl 726.000 kişi intihar etmektedir. Bununla birlikte intihar girişiminde bulunan çok daha fazla insan olduğu belirlenmiştir. Her intihar; aileler, topluluklar, geride kalan insanlar ve toplum üzerinde uzun süreli etkiler bırakmaktadır.

 İntihar, yaşam süresi boyunca meydana gelebilir ve WHO’ya göre 2021 yılında, intihar, küresel çapta gençler arasında önde gelen üçüncü ölüm nedeni olarak belirlenmiştir. Dünya çapındaki intiharların yüzde yetmiş üçü düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana gelmektedir.

İntihar ve İntihar Girişimi için Kimler Risk Altındadır?

 İntihar ile depresyon, alkol ve madde bağımlılığı, kişilik bozuklukları, şizofreni gibi mental bozukluklar ve önceki intihar girişimleri arasında ilişki bulunmuştur ve tüm bunlar intihar için risk oluşturmaktadır. Birçok intihar veya intihar girişimi, yaşanan finansal zorluklar, ilişki anlaşmazlıkları veya kronik ağrı ve hastalık gibi nedenlerle dürtüsel olarak meydana gelebilmektedir.

 Tüm bunlara ek olarak; savaş, şiddet, istismar ve tecrit duygusu intiharla güçlü bir şekilde ilişkilidir. İntihar oranları ise; mülteciler, göçmenler, LGBTİ+ bireyler gibi ayrımcılığa maruz kalabilen dezavantajlı gruplar arasında daha yüksektir ve bu gruplar risk altındadır. Bireylerin bu risk faktörlerine maruz kalıyor olması intihar edeceği manasına gelmemekle birlikte, bu kişilerin koruyucu faktörlere dikkat etmeleri, sosyal ve duygusal kaynaklarını güçlendirmeleri önem taşımaktadır.

İntihar ve İntihar Girişimi için Koruyucu Faktörler Nelerdir?

 İntihar riskini arttıran faktörler olduğu kadar intihar riskini azaltan, bireyleri intihara karşı koruyan etmenler bulunmaktadır. Bu koruyucu faktörler, zorlayıcı yaşam olaylarının getirdiği strese karşı dengeleyici unsurlar olarak psikolojik sağlamlığı arttırır ve intihar riskini azaltır.

 Koruyucu faktörlerin başında aile, arkadaşlar ve diğer önemli ilişkilerden alınan destek gelir.  Yakın çevreyle kurulan güçlü bağlar, yalnızlık hissini engellemekle birlikte kriz anları için önemli bir dayanak olabilir. Kişilerin dini ve manevi inançları olması bir diğer koruyucu faktör olabilir. Dini ve manevi inançlar yaşamın anlamı ve amacı hakkında güçlü bir duygu sağlayabilir, aynı zamanda kişilerin etnik ve kültürel olarak aidiyet hissetmesine katkı sağlayabilir. Kişinin tatmin edici bir sosyal yaşamı olması da koruyucu bir diğer faktördür. Arkadaşlıklar, sosyal aktiviteler ve grup içinde geçirilen zaman, kişinin yaşamdan zevk almasını sağlayarak duygusal dayanıklılığını artırabilir. İş yaşamı ya da yapıcı boş zaman aktiviteleri yani bireylerin hobilere sahip olması, bireyin kendisini topluma ait hissetmesini ve duygusal olarak daha dengeli olmasına katkı sağlayabilir. Son olarak ruh sağlığı hizmetlerine kolayca erişebilmek, bireylerin yaşadığı sorunlarla başa çıkmasına yardımcı olabilir. Terapi, danışmanlık ve ilaç tedavisi gibi yöntemler intihar riskini azaltmada önemli rol oynar.

İntiharı Anlamada Yanlış Bilinenler Nelerdir?

 İntiharın halen konuşulması zor bir konu olması, intiharla ilişkili mitlerin yaygınlığını arttırmakta, intiharı önlemekle ilgili engeller oluşturabilmektedir.

 İntiharla ilişkili yanlış bilinen inançlardan (mitler) biri; intihardan söz eden birinin intihar etmeyeceği ve sadece dikkat çekmek istedikleri inancıdır. Bu yanlış inancın aksine bir kişi intihardan söz ediyorsa bu kişi dikkatle dinlenilmeli ve gerekli desteği alabilmesi için yönlendirilmelidir. Bir diğer yanlış inanış ise; intiharın hiçbir belirti vermeden gerçekleşeceği yönündedir. Bu inanışın aksine intihar etmeyi düşünen kişi çeşitli belirtiler gösterebilmektedir. Bu kişiler sürekli ümitsiz hissedebilir, sosyal hayattan izole olabilir, ani duygu değişimleri yaşayabilir. Çevremizdeki insanlar için bu belirtilere dikkat etmek, sevdiklerimizi gözetmek önemlidir. İntiharı düşünen kişilerin gerçekten ölmek istediğine ilişkin bir diğer yanlış inanış vardır. Ancak bunun aksine intiharı düşünen bireylerin en az bir kişiyle bu durumu paylaşabildiği ve destek aradığı bilinmektedir. İntiharla ilgili mitlerin doğrularını öğrenmek kendimiz ve toplumdaki diğer bireyler için intiharı önlemek ve farkındalık sağlamak açısından önemlidir.

İntiharı Önlemek İçin Neler Yapılabilir?

 İntihar, büyük bir halk sağlığı sorunu olarak belirlenmiştir. İntiharı önlemek pek çok alanda çalışan kişilerin iş birliğiyle mümkün olabilir. İntiharı önlemek için ruh sağlığı çalışanları, sağlık çalışanları, eğitimciler, medya ve sosyal medya çalışanları iş birliği içerisinde çalışmalıdır.

 Ancak intihar ve intihar girişimini önlemek için bireysel düzeyde alınabilecek önlemler vardır. WHO intihar önleme girişimi olarak LIVE LIFE adlı program hazırlamıştır. Bu programda bazı müdahaleler önermiştir. Bu müdahaleler; intihar araçlarına erişimi sınırlandırmak, intihar haberlerinin medya tarafından sorumlu bir şekilde bildirilmesini sağlamak, çocuklar ve ergenlerde sosyo-duygusal becerileri geliştirmek için çalışmalar yapmak ve intihar davranışından etkilenen bireyleri takip etmek ve yardım alabilmesi için gerekli yönlendirmeleri yapabilmeyi içermektedir.

 İntiharı önlemek, yalnızca profesyonellerin değil, bireysel olarak da hepimizin katkı sağlayabileceği bir süreçtir. Bu konuda bireysel olarak çevremizdeki insanlara destek olabilir ve farkındalık sağlayacak adımlar atabiliriz.

 İntiharı düşünen biri çoğunlukla anlaşılmadığını düşünebilir, çaresiz hissedebilir ve hayatın anlamsız olduğunu düşünebilir. Bu kişiler sıklıkla ölüm ya da intihar hakkında konuşabilir. Bu aşamada, bu kişileri yargılamadan dinlemek, gereken sosyal desteği sağlamak, o kişiye yalnız olmadığını hissettirmek önemlidir. Bazen, intihar düşünen kişilerle bu konuyu konuşmaktan çekinebiliriz. İntiharı düşünen kişilerle bu konuşmayı yapabilmek, kişileri ihtiyaç duyduğu profesyonel yardımı almaya yönlendirebilir. İntiharı düşünen kişilerin mutlaka bir profesyonelden destek alması gerekmektedir. Bu kişileri alanında uzman psikiyatrist ve psikoloğa yönlendirmek oldukça önemlidir. İntihar doğru yaklaşımla önlenebilir bir durum olmakla birlikte bireylerin bu süreçte almış oldukları profesyonel destek yaşam kalitesini arttırmaktadır.

Kaynaklar:

Alptekin, K., & Duyan, V. (2009). İntiharı önleme: sorunlar ve öneriler. Kriz Dergisi, 17(2), 13-20.

İnternet Sitesi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/suicide. Erişim Tarihi: 08.Eylül.2024

İnternet Sitesi: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/43487/9241594314_eng.pdf?sequence=1 Erişim Tarihi:08.09.2024

Yaşantı Psikoloji