İlişkilerde Yakınlık Korkusu

Yakınlık

Yakınlık, farklı ilişki türlerinde farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Örneğin romantik ilişkilerde, aile içi ilişkilerde veya arkadaşlık ilişkilerinde yakınlık durumu farklılık gösterir.

Yakınlık aşağıdaki unsurları içerir:

• Duygusal Bağ: Yakınlık, iki kişi arasında güçlü bir duygusal bağı ifade eder. Bu kavram, birbirlerine karşı derin bir duygusal bağlılık, empati gösterme ve duygusal destek sağlama kapasitesini içerir. Birlikte geçirilen zamanı ve deneyimleri paylaşmayı içeren duygusal yatırımlar kişinin duygusal bağını güçlendirir.
• Fiziksel Yakınlık: Bu kavram, iki kişi arasındaki fiziksel teması ve cinsel çekimi içerir. Bu durum romantik ilişkilerde özellikle önemlidir.
• İletişim: İyi bir iletişim yakınlığın oluşturulmasında önemlidir. İki kişi arasındaki açık, dürüst ve etkili iletişim, duygusal bağı güçlendirebilir.
• Güven: Güven, yakınlığın temel bir bileşenidir. İki kişi arasındaki güven, birbirlerine açık olmayı, duygusal açıdan korunmayı ve karşılıklı olarak birbirlerine inanmayı içerir.

Yakınlık, sağlıklı ilişkilerin temelini oluşturan bir kavramdır. İnsanlar yakın ilişkilerde bu bileşenleri geliştirerek ve sürdürerek daha sağlıklı, mutlu ve tatmin edici ilişkiler kurabilirler. Bu bağlamda yakınlık insanlar arasındaki bağı güçlendiren ve duygusal tatmin sağlayan önemli bir faktördür.

Yakınlık Korkusu Nedir?

Yakın ilişkiler kurmak bireyler için heyecan verici olsa da korkutucu ve kaygı verici de olabilir. Yakınlık korkusu kavramı, bir kişinin duygusal anlamda başka birine yakınlaşmaktan ve karşıdaki kişiyle derin duygusal bağ kurmaktan duydukları endişe ve korkudur. Çift terapisi alanında pek çok bilimsel araştırma yapmış olan Gottman, duygusal yakınlık faktörünün romantik ilişlerde oldukça önemli olduğunun altını çizer. Sağlıklı bir ilişkinin ön koşulu, güçlü duygusal bağdır. İlişki içerisinde duygusal yakınlığın olması, tarafların birbirlerine karşı şeffaf olmalarını, duygusal ihtiyaçlarına cevap vermelerini ve birbirlerine güvenmelerini içerir. Ancak yakınlık korkusu yaşayan kişiler, ilişki içindeyken derin bağ kurmaktan kaçınma ve duygusal olarak savunmasız hissetmemek için mesafe koyma eğilimindedirler. Bu durum özellikle romantik ilişkilerde ve arkadaşlık ilişkilerinde problemlere yol açabilecek bir faktördür.

Yakınlık Korkusu ve Bağlanma Arasındaki İlişki

Bağlanma teorisi, ilişkilerdeki insan davranışlarını ve duygusal bağları anlamaya yönelik bir teoridir. Bu teoriye göre, insanlar çocukluk dönemlerinde ebeveynleri veya bakım verenleri ile geliştirdikleri bağlanma stillerini yetişkinlikteki ilişkilerine de taşırlar. Bağlanma teorisine göre yakın bağlar kurma ihtiyacı evrensel olsa da bireylerin kendilerine ve başkalarına ilişkin düşünce, duygu ve davranışlarının farklılaşmasından ötürü, yakın bağlar kurmaya yönelik tutumlarının da farklılaşacağı varsayılmaktadır. Bu açıdan, bağlanma stillerinin yakınlık kurma arzusu ve yakınlık korkusu ile bağlantılı olabileceği düşünülebilir.

Bağlanma stillerinden kaygılı bağlanma ve kaçıngan bağlanma burada üzerinde durulması gereken konudur. Kaygılı bağlanma ve kaçıngan bağlanma stiline sahip olan bireylerin yetişkinlik dönemlerinde yakınlıktan iki farklı şekilde kaçınırlar: Kaygılı bağlanma stiline sahip bireyler, yakın olmanın getireceği olası olumsuz sonuçları göz önünde bulundurarak yakın ilişkiler kurmaktan kaçınırlar. Bu bağlanma stilinde bireyler kendilerini diğerleri tarafından sevilmeye ve desteklenmeye layık görmezler. Kaçıngan bağlanma stiline sahip bireyler ise yakın olma ve sosyal temas ihtiyacını savunucu bir şekilde reddederek yakın ilişkiler kurmamayı tercih ederler. Bu bağlanma stiline sahip bireyler ise yakınlığa ve sosyal temasa ihtiyaç duymayan bir olumlu benlik modeline sahiptir.

Yakınlık Korkusu Neden Oluşur?

Yakınlık, romantik ilişkilerde önemli bir ihtiyaç olmasına rağmen bireyler yakın ilişki kurmaktan kaçınabilirler. Yakınlık korkusuna neden olabilecek bazı faktörler şunlardır:

1. Yaşanan Travmalar

Kişinin daha önce deneyimlediği duygusal travmalar (ilişkilerde, çocukluk döneminde vb.) kişinin duygusal olarak karşıdaki kişiyle yakınlıktan kaçınmasına neden olabilir. Örneğin daha önceki ilişkide yaşanan ihanet ya da kötü ayrılıklar kişinin sonraki ilişkilerinde güven problemi yaşamasına sebep olabilir. Ya da kişinin ailesindeki ebeveynler arasındaki var olan çeşitli problemler, kişide kendi ilişkisinde de aynı durumun yaşanabileceği korkusu uyandırabilir.

2. Ayrılık ve Terk Edilme Korkusu

Kişi, karşısındaki ile yakınlık kurarsa onun kendisini inciteceğinden, aralarındaki bağın kopabileceğinden, reddedileceğinden ya da terk edileceğinden korkabilir.

3. Bağımsızlık İsteği

Bazı insanlar, bağımsızlık ve özgürlüğe oldukça fazla değer verirler. Duygusal yakınlığın kişinin bu özerkliğini kısıtlayacak bir neden olarak görebilirler. Yakınlığın kısıtlamalar ile eşleştiği başka ilişki deneyimleri yaşamış ya da tanık olmuş olmak da kişinin bağımsızlık tehdit hissetmesini arttırabilir. Kişi, romantik ilişkideyken karşıdaki kişinin kontrolü altına girme ya da otokontrolünü kaybetme gibi durumları yakınlıkla ilişkilendirip risk faktörü olarak algılayabilir.

Yakınlık Korkusu ile Nasıl Baş Edilir?

Yakınlık korkusu ile baş edebilmek için şu adımlar izlenebilir:

1. Kişinin Kendi Duygularını Anlaması

Öncelikle kişinin, yakınlık korkusunun nedenlerini anlamaya çalışıp hangi deneyimler veya inançların kişiyi bu korkuya sürüklediğini bulması önemli bir adımdır.

2. Öz-farkındalık Geliştirme

Kişinin kendisini ve duygusal tepkilerini daha iyi anlaması için öz-farkındalık geliştirmeye çalışması önemlidir. Meditasyon veya günlük tutma gibi yöntemler, bu konuda kişiye yardımcı olabilir.

3. İş birliği ve İletişim

Eğer kişinin bir partneri varsa, partneri ile açık ve samimi iletişim kurmaya çalışması etkili olacaktır.

4. Profesyonel Yardım

Bir ruh sağlığı uzmanından yardım almak, yakınlık korkusuyla başa çıkmak için etkili olabilecek bir faktördür. Terapistler, kişiye korkularını anlama, işleme ve aşması konusunda yardımcı olabilirler. İlişkilerde yakınlık korkusu yaşayan çiftler için çift terapisi iyi bir seçenektir. Çift terapisi, partnerlerin birbirleriyle daha iyi iletişim kurmalarına, duygusal yakınlıklarını artırmalarına ve olumlu bir şekilde ilişkilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.

İlişkilerde yakınlık korkusu birçok sebep sonucu ortaya çıkabilen zorlu bir durum olmasına rağmen bu korkunun üstesinden gelmek ve sağlıklı ilişkiler kurmak mümkündür. Kişinin bunun için bir çaba halinde olması, kendi başına üstesinden gelemediği takdirde bir uzmandan yardım alması oldukça önemlidir.

Kaynakça;

-How to Overcome Fear of Intimacy in Relationships? (Terry Gaspard, The Gottman İnstitute)

-Bartholomew, K. (1990). Avoidance of intimacy: An attachment perspective. Journal of Social and Personal Relationships, 7(2), 147–178. https://doi.org/10.1177/0265407590072001

-Pilkington, C. J. ve Richardson, D. R. (1988). Perceptions of risk in intimacy. Journal of Social and Personal Relationships, 5(4), 503–508. https://doi.org/10.1177/0265407588054006

Yaşantı Psikoloji