Prematüre Doğum ve Ruh Sağlığı

Prematüre Doğum Ebeveynlerin Ruh Sağlığını Nasıl Etkiler?

   Prematüre yani erken doğum, doğum tarihinden yaklaşık üç hafta önce doğan bebektir. Tam süreli hamilelik 40 haftadır ve erken doğum 37 hafta veya daha erken doğduğunda gerçekleşir.

   Erken doğumun aile bireyleri üzerinde duygusal etkileri olabilmektedir. Prematüre doğum birçok çelişkili, karışık ve güçlü duyguyu barındırır. Yeni doğan bebek beraberinde sevgi, şefkat neşe gibi olumlu duyguları beraberinde getirirken aynı zamanda endişe, suçluluk gibi olumsuz duygular da hissedilebilir.

   Beklenenden kısa bir süre hamilelikle bebek sahibi olmak; ebeveynler açısından, özellikle de anneler açısından oldukça stresli ve travmatik bir deneyim olabilir. Bazı durumlarda doğumun kendisi travmatik olabilmektedir. Genel olarak doğum ve doğumda yaşanan yoğun korku, çaresizlik, ağrı ve kontrol kaybı hissi yaşandığında doğum travmatik olabilir. Bunlara ek olarak beklenmedik şekilde hastaneye yatış veya hastanede daha uzun süre kalmak da travmatik olabilir. Prematüre doğum bebekten ayrı kalmaya sebep olabilir.

   Prematüre doğumda; ebeveynler yoğun bakım ünitesinde bebeklerinin yanında kalmaları için aksi bir karar olmadığı müddetçe bebeklerinden çok uzun süre ayrı kalmaktadırlar. Aynı zamanda ayrı kalınan bu süreçte partnerlerden biri işe dönmek durumunda kalabilir. Tüm bunlar yeni doğum yapmış annenin daha fazla desteğe ihtiyaç duymasına, zorlanmasına neden olabilmektedir. 

   Erken doğum gibi zorlayıcı durumlarda ebeveynlerin,  bebeklerinin sağlığını ve refahını korumakla ilgili yoğun endişeleri olabilir. Bu dönemde bebeklerin sağlığına yönelik acil riskler bulunurken aynı zamanda uzun vadeli riskler bulunmaktadır. Bu durum ebeveynlerin belirsizlikle karşı karşıya kalmasına, bebeği kaybetme korkuları yaşamalarına, daha fazla endişeli ve stresli hissetmelerine neden olabilmektedir. Yapılan çalışmalar da göstermektedir ki erken doğum sonrası anne stresi ve kaygısının yüksek olduğu belirlenmiştir. Tüm bunlara ek olarak ebeveynler zaman zaman erken doğumu önlemek için bir şeyler yapıp yapamayacaklarına ilişkin suçlu hissedebilirler.

   Endişe, stres, suçluluk, çaresizlik gibi duygular bu dönemde partnerler arasındaki ilişkide zorlayıcı olabilir. En sağlıklı ilişkiler bile böyle durumlarla karşı karşıya kalındığında zorlanabilir. Bu nedenle partnerler olarak duygular hakkında konuşmak, birbirimizi desteklemek önem taşımaktadır.

Prematüre Doğum Kardeşleri Nasıl Etkiler?

   Evde daha büyük çocuklar varsa yeni bir kardeşe sahip olma deneyiminden etkilenir. Erken doğum gibi zorlayıcı bir deneyimle ebeveynler olarak karşı karşıya kaldığımızda çocuklarımızın bundan daha fazla etkilenmesi mümkündür. Çocuklar olan bitenlere karşı çok hassas ve duyarlıdırlar. Bu nedenle eğer yeni doğan kardeşle ilgili endişe yaşıyorsak bunu açıkça ifade etmesek bile çocuklar bu zorlanmanın farkında olabilirler.

   Erken doğumda bilindiği üzere bebekler bir süre aileden uzak kalabilmektedir. Bu durum büyük kardeşin kafa karışıklığı yaşamalarına neden olabilmektedir. Bu kafa karışıklığı çocukların kaç yaşında olduklarına ve kişisel özelliklerine göre farklılık gösterebilmektedir. Bu nedenle çocuklarla yaşlarına uygun şekilde neler olup bittiğine ilişkin konuşmak önem taşımaktadır. Yine yaşlarına uygun şekilde sürece dahil etmek büyük kardeşin olayları anlamlandırmasını sağlayabilir.

Prematüre Doğum Yapan Annelere Yakınları Nasıl Destek Olabilir?

   Prematüre doğum yapan anneler; belirsizlik, endişe, suçluluk  gibi hisler ve fiziksel yorgunlukla birlikte daha fazla duygusal ve fiziksel desteğe ihtiyaç duyabilirler. Destek sadece tıbbi desteği değil aynı zamanda sosyal olarak desteklenmeyi de içerir. Destekleyici bir sosyal çevre, annelerin stresle başa çıkmalarına, yalnızlık hislerinin azalmasına ve duygusal iyilik hallerinin artmasına yardımcı olur.

   Aile ve arkadaş desteği bu dönemde önem taşıyabilmektedir. Bu dönemde anneler yoğun bakım ünitesinde uzun vakitler geçirebilir, baba işe dönmek durumunda kalabilir. Evde büyük bir kardeş de varsa yeni doğan bebeğe sahip ebeveynler daha fazla zorlanabilir. Bazen fiziksel destek olarak; ev için temizlik, büyük çocuğun bakımı konusunda ebeveynlere yardımcı olmak annenin ve babanın yükünü azaltacaktır. Bazen anneler hem zor gerçekleşen doğum hakkında konuşmak hem de endişeleri hakkında konuşmaya ihtiyaç duyabilirler. Aile ve arkadaşlar bu dönemde anneye nasıl olduklarını, ihtiyaçlarını sorarak duygusal olarak destek sağlayabilirler.

Prematüre Doğum Yapan Anneler Kendilerine Nasıl Destek Olabilir?

   Prematüre bebek sahibi olmak son derece stresli, yorucu ve bunaltıcı olabilir. Bu nedenle bebeğe ve varsa diğer çocuklarınıza bakım sağlamak kadar kendinize duygusal ve fiziksel bakım sağlamak da önemlidir. İhtiyacınız olduğunda size destek olabilecek kişilerden fiziksel ve duygusal olarak destek almayı deneyebilirsiniz. Zorlayıcı duygularınızı partnerinizle ve size destek olabilecek kişilerle paylaşabilirsiniz. Bu dönemde gerekli olan durumlarda profesyonel olarak destek alınabilir.
 

Kaynaklar:

• Misund, A. R., Nerdrum, P., & Diseth, T. H. (2014). Mental health in women experiencing preterm birth. BMC Pregnancy and Childbirth, 14, 1-8.
• Treyvaud, K., & Brown, S. J. (2022). Mental health of children and parents after very preterm birth. World Psychiatry, 21(1), 148.

Yaşantı Psikoloji