Gençler okula neden gitmek istemez?

Her genç okuldan şikayet edebilir ve/veya bazen okula gitmeye direnebilir. Ancak gençler okula devam etmeyi sürekli reddediyorsa, daha ciddi bir probleminin olması muhtemeldir. 

Gençler okula gitmeyi, okul dışında eğlenmek istedikleri için reddetmezler. Daha çok, okuldaki geçmiş ya da güncel olaylar ve/veya ilişkiler nedeniyle korku, kaygı/anksiyete, depresyon veya sıkıntı hissettikleri için okula gitmeye karşı isteksizlik yaşarlar.

Bu nedenle, gençlerinin okuldan kaçınma konusunda neden bu kadar ısrarcı ve kararlı olduklarını ebeveynlerin anlamaları önemlidir.

Ciddi bir sorun olduğunu nasıl anlarsınız?

Ergenlik çağlarında gençlerin okula gitmekten kaçınmaları ile ‘normal direniş’ arasındaki farkı anlamak önemlidir. Bunu ayırt edebilmek için ebeveynler, aşağıdaki faktörleri göz önünde bulundurabilir:
•    Okuldan kaçındığı sürenin uzunluğu,
•    Okula gitme konusunda hissettiği üzüntü ve endişenin seviyesi,
•    Okula direncinin kuvveti,
•    Gösterdiği direncin sonucunda, kendi ve aile hayatının bozulup bozmadığı.

Ayrıca, gençler okula gittikleri zamanlarda da okuldan kaçınma belirtileri gösterebilirler. Örneğin, anksiyete nedeniyle, sık sık okula geç kalabilir, sık sık okulu erken terk edebilirler, okul revirini defalarca ziyaret edebilir ve/veya okul günü boyunca velilerini arayabilir veya onlarla mesajlaşabilirler.

Okuldan Kaçınmanın Başlıca Sebepleri

Bir genç çeşitli nedenlerden dolayı okula gitmeyi reddedebilir. En yaygın olanlardan bazıları şunlardır:
•    Ergen anksiyetesi(kaygısı),
•    Zorbalık,
•    Arkadaşlarla çatışma veya yakın arkadaş eksikliği,
•    Evdeki aile sorunları,
•    Akademik konular veya öğretmenlerle zor ilişkiler,
•    Cinsel taciz,
•    Akut stres bozukluğu veya travma sonrası stres bozukluğu,
•    Sosyal kaygı bozukluğu.

1. Ergen Anksiyetesi ve Ergen Depresyonu 

Okulun reddi ve “ergen anksiyetesi” sıklıkla bağlantılıdır. Araştırmalar, günümüzde lise öğrencilerinin 1980'lere göre 2 kat daha fazla anksiyete belirtileri gösterdiklerini belirlemiştir. 

Anksiyete bozukluğu yaşayan gençler, gerginlik, endişe ve korku duyguları ile mücadele eder. Bu belirtiler, akranlarıyla olan ilişkilerini ve hem okuldaki hem de günlük aktivitelerini etkileyebilir. Bunların sonucu olarak, bir ergen okula gitmeyi reddedebilir.

Öte yandan, okula gitmek istememek “ergen depresyonu” belirtisi de olabilir. Depresyonda olan gençler, okula gitmek için gerekli enerji ve motivasyondan yoksun olurlar. Bu yüzden, okula gitmemeyi ya da hasta rolü yapmayı tercih edebilirler.

Çocuğunuzun Anksiyete veya depresyon yaşadığına dair işaretlerden bazıları;

•    Okula gitmekten kaçınma ve/veya isteksizlik,
•    Keyif aldıkları aktivitelere karşı ilgi kaybı,
•    Sosyal etkileşimden kaçınma,
•    Geceleri uyumakta zorluk çekmesi ancak gün içinde çoğunlukla yorgun görünmesi, 
•    İştahsızlık veya yeme alışkanlıklarında değişimler,
•    Konsantrasyon zorluğu,
•    Ruh halinde aşırı geçişleri,
•    Okulda performans düşüşü, zayıf notlar, zayıf test sonuçları,
•    Karın ağrıları veya baş ağrıları gibi süregelen sebepsiz fiziksel şikayetler,
•    Umutsuzluk, çaresizlik ve değersizlik duyguları,
•    Anksiyeteyi azaltmak için kendi kendine ilaç veya alkol kullanımı,
•    Endişeli duyguları tetikleyen şeylerden, insanlardan ve yerlerden kaçınmak.

Yukarıdaki belirtilerden bir yada birden fazlası mevcutsa, ergenin bir uzman terapist tarafından bir değerlendirilmesi önemlidir.

2. Sosyal Kaygı 

“Sosyal anksiyete bozukluğu”, bireyin sosyal ortamlarda korku ve endişe duygularıyla başa çıkmak zorunda kaldığı ruh halidir. 

Sosyal kaygılı gençler, okul yaşamını son derece zorlu bulur. Derin bir utanç hissine ve başkaları tarafından yargılanma korkusuna yol açan, yoğun endişeler yaşarlar. Bu nedenle, akranları ve öğretmenleriyle mümkün olduğunca sosyal temastan kaçınırlar.

Sosyal Kaygı, gençlerin hem günlük faaliyetlerini hem de okul yaşamlarını olumsuz yönde etkiler. Bu sebepten, bir ergen okula gitmeyi reddedebilir.

Çocuğunuzda Sosyal kaygı belirtileri;

Sosyal ortamlarda,
•    Mide bulantısı,
•    Terleme,
•    Gerginlik titremesi,
•    Beklenmeyen yüz kızarması,
•    Topluluk önünde olma ve konuşma korkusu.

3. Zorbalık

Gençlerin okulda akranlarından zorbalık görmesi, okuldan kaçınmalarına ve okula gitmek istememelerine neden olur. Gençler, çeşitli şekillerde okulda zorbalığa maruz kalabilirler. 

Akranları tarafından gerçekleştirilen zorbalığa bazı örnekler;
•    Gencin kendisiyle dalga geçilmesi, isimlendirilmesi veya hakaret edilmesi,
•    Hakkında söylenti çıkarılması, dedikodusunun yapılması,
•    İtilip kakılması, çelme takılıp düşürülmesi veya tükürülmesi gibi fiziksel şiddete maruz kalması,
•    Dışlanması (yapılan faaliyetlerden, ortamlardan, arkadaşlıktan vb.)
•    Tehdit edilmesi (fiziksel veya duygusal zarar verme tehditleri)
•    Yapmak istemedikleri şeyleri yapmaya zorlanması,
•    Eşyalarının bilerek tahrip edilmesi vb.

4. Akut Stres Bozukluğu veya TSSB

Akut stres bozukluğu(ASB) ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), yangın, kaza gibi travmatik bir olaya verilen psikolojik tepkilerdir. Genellikle, travmatik olaydan sonraki ilk bir aylık süre içinde ASB olarak kendini gösterir. ASB bir aydan fazla sürerse, tanı TSSB(Travma Sonrası Stres Bozukluğu) olarak değişir.
Ölüm, kendine/başkalarına ölüm tehdidi ve kendine/başkalarına ciddi yaralanma tehdidinin söz konusu olduğu olayların (silahlı çatışma, saldırı veya bomba tehdidi gibi) okulda yaşanması ASB (Akut Stres Bozukluğu)’ye neden olabilir. Bu olaylar sonucunda, yoğun korku, dehşet ve/veya çaresizlik duyguları ortaya çıkabilir. Bu nedenle, gençler travmanın gerçekleştiği durum ve konumdan kaçınmak için güçlü bir şekilde okula gitmeyi reddedebilir.

Bu gibi durumlarda, ebeveynlerin ve okul yetkililerinin gençlere gerekli desteği sağlamaları ve tekrar güvende hissetmeleri için gerekli tüm koşulları oluşturmaları gereklidir.

5. Sosyal Reddedilme ve Akran Çatışmaları

Gençlerin, sosyal ortamlarda reddedilme korkusu çok fazladır. Aslında, akranları tarafından reddedilmek, ergenlerin en yoğun korkusu olabilir.

Ayrıca, araştırmalar bu korkunun ne kadar acı verici olabileceğini doğrulamaktadır. Michigan Üniversitesi'ndeki bir beyin görüntüleme çalışmasında, sosyal çevremiz tarafından reddedildiğimizde beynimizde aktifleşen bölgenin, fiziksel ağrı/acı merkezi ile aynı olduğunu öne sürmektedir. Bu nedenle, akranları tarafından reddedilen ya da reddedilmekten korkan gençler, okula gitmekten kaçınma belirtileri gösterebilir. 

Öte yandan, arkadaş grupları içindeki çatışmalar veya yakın arkadaş ilişkisi bitişi ya da noksanlığı, gençlere kendilerini izole olmuş ve yalnız hissedebilirler. Bu tarz sosyal zorluklar da, gençlerin okuldan uzak durmalarına sebep olabilir. 

6. Okuldan Kaçınmalarının Diğer Sebepleri

Gençlerin okula gitmekten sakınmalarının başka nedenleri de olabilir; 
•    Akranlarından istemedikleri bir cinsel baskı ya da taciz görebilirler. 
•    Evde yaşadıkları rahatsız edici ailevi durumdan endişeleniyor olabilirler. Örneğin, bir ebeveyn hasta olduğunda gençler evde kalmak isteyebilir. Ya da, ebeveynleri kavga ediyorsa, bir ebeveyni diğerinden ayrılmasını veya incinmesini önlemek için yakın kalmak isteyebilirler.
•    Gençler, bir dersten başarısız olabilir veya akademik olarak çok zorlanıyor olabilirler veya belirli bir öğretmen tarafından gözdağı verildiğini hissedebilirler.
•    Otorite ve kurallara uymakla ilgili problemleri olabilir.

    Bu ve bu gibi sebeplerden herhangi biri, gençleri okula gitmekten alıkoyabilir.

Çocuğunuz okula gitmeyi reddediyorsa ne yapabilirsiniz?
Okula gitmeyi reddeden bir ergenin ebeveyniyseniz, soruna önemle ve dikkatle müdahele etmeli, şefkat, anlayış ve etkin dinlemenin çok önemli olduğunu bilmelisiniz.

Bu süreçte atılması gereken ilk ve en önemli adım; yukarıdaki bilgiler ışığında esas sorunu anlamak ve sebep(ler)in kökenini tanımlamaktır.

Esas sebep anlaşıldıktan sonra, okul ve aile, gençlerin okuldan kaçınmasına yönelik çözümler araştırıp uygulamalıdır. Çözüm sürecinde ebeveynlerin, okulun rehberlik danışmanıyla ve/veya bir terapist ile konuyu görüşmesi, çözüm ve iyileşme sürecine katkısı büyük olacaktır. 

Kaynak;
Reasons for School Refusal in Teens(Newport Academy, Teen Treatment Center - a Different Kind of Teen Rehab)

Çeviri:Yaşantı Psikoloji