Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğu nedir?

Sınırda kişilik bozukluğunuz (SKB) varsa, muhtemelen bir hız trenindeymiş gibi hissedersiniz. Bunun sebebi, sadece istikrarsız ruh haliniz ya da ilişkileriniz değil, aynı zamanda kim olduğunuz hakkındaki gelgitli duygularınızdır. Öz-eleştirileriniz, hedefleriniz, hatta hoşlandığınız ve hoşlanmadığınız şeyler kafa karıştırıcı ve net olmayan şekillerde sık değişebilir.

SKB'li insanlar, son derece hassas olma eğilimindedir. Küçük şeyler bile, şiddetli reaksiyonları tetikleyebilir ve bir kez tetiklendiğinde, sakinleşmekte zorlanırlar. Bu duygusal değişkenlik ve kendini sakinleştirememenin ağırlığı, ilişkilerde kargaşaya ve dürtüsel (hatta umarsız) davranışlara kolaylıkla yol açabilir.

Ezici duyguların sıkıntısını çekerken, net düşünemez veya ayaklarınızı yere sağlam basamazsınız. Yaralayıcı şekilde konuşabilir veya daha sonra kendinizi suçlu hissetmenize neden olacak tehlikeli veya uygunsuz davranışlarda bulunabilirsiniz. Bu durum, kaçmanın imkansız olduğunu düşündüren, acı verici bir döngü gibi görünür. Ancak bu doğru değildir.

Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğunu Nasıl Tanırız?

Aşağıdaki ifadeler size uyuyor mu?

• Sık sık “boş” hissediyorum.
• Duygularım çok hızlı değişiyor ve sık sık aşırı üzüntü, öfke ve kaygı duyuyorum.
• Değer verdiğim insanların beni terk etmesinden korkuyorum.
• Romantik ilişkilerimin çoğunu duygu yoğun, ancak tutarsız olarak tanımlarım.
• Hayatımdaki insanlar hakkında hissettiklerim, bir anda büyük ölçüde değişebiliyor ve her zaman nedenini anlayamıyorum.
• Sık sık tehlikeli ve sağlıksız olduğunu bildiğim şeyleri yapıyorum. Dikkatsizce araba kullanmak, güvensiz seks yapmak, içki içmek, uyuşturucu kullanmak veya düşünmeden harcamalar yapmak gibi.
• İntihar girişimi gibi, kendimi incitip zarar veren eylemlerde bulundum.
• Bir ilişkide kendimi güvende hissetmediğimde, diğer kişiyi yakın tutmak için saldırgan ya da düşüncesiz hareketler yapma eğilimindeyim.

Yukarıdaki belirtilerin bir kaçı sizinle özdeşleşiyorsa, SKB’den muzdarip olabilirsiniz. Elbette, kesin bir tanı koyabilmek için bir profesyonele danışmanız gereklidir. Çünkü SKB başka durumlarla kolayca karıştırılabilinir.

Öte yandan, duygusal iç fırtınanızı sakinleştirmek ve kendinize zarar veren dürtülerinizi kontrol etmeyi kolaylaştırmak için aşağıdaki yardım ipuçlarını yararlı bulabilirsiniz.

Sınırda Kişilik Bozukluğu belirtileri nelerdir?

Sınırda(Borderline) kişilik bozukluğu (SKB),  birçok farklı yoldan tezahür eder, ancak tanı koymak amacıyla ruh sağlığı uzmanları belirtileri dokuz ana kategoriye ayırırlar. SKB tanısı konabilmesi için bu belirtilerden en az beşinin sizde mevcut olması gerekir. Ayrıca, bu semptomlar uzun süredir (genellikle ergenlik döneminde başlayan) var olmalı ve yaşamınızın birçok bölümünü etkilemiş olmalıdır.

1.Terk edilme korkusu

SKB'li insanlar çoğunlukla terk edilmekten veya yalnız kalmaktan çok korkarlar. Partnerinizin işten eve geç gelmesi gibi masum bir olay bile yoğun bir korku uyandırabilir. Bu korku, diğer kişiyi yakın tutmak için çılgınca çabalara sebep olabilir. SKB’li kişi yalvarabilir, sarılabilir, kavga başlatabilir veya fiziki alamda kişinin uzaklaşmasını engelleyebilir. Ne yazık ki bu tip davranışlar, karşıdaki kişiyi daha çok uzaklaştırıp tam ters etki yaratmaktadır.

2.Düzensiz ilişkiler

SKB'li insanlar yoğun ancak kısa ömürlü ilişkilere sahip olma eğilimindedir. Hayatlarına giren her yeni insanın, kendini bütün hissettireceğine samimiyetle inandıkları için (aslında çabuk hayal kırıklığına uğradıklarına inanarak) hızlıca ve sıkça aşık olabilirler. İlişkileri herhangi bir orta yol olmaksızın, ya mükemmel ya da korkunçtur. SKB’li kişinin partnerleri, arkadaşları veya aile üyeleri, hayranlıktan nefrete doğru bu çok hızlı geçişin etkisini, çok ani ve acı dolu olarak hissedebilirler.

3.Öz-benliğin belirsizliği veya değişimi

SKB'li insanların, öz-benliği de tipik olarak dengesizdir. Bazen kendini çok sevip iyi hissedebilir, bazense kendinden nefret edip hatta kendini şeytani olarak görebilir. Muhtemelen kim olduğu ya da hayatta ne istediği konusunda net bir fikri yoktur. Sonuç olarak, sık sık iş, arkadaş, sevgili, din, değer, hedef ve hatta cinsel kimlik bile değiştirebilirler.

4.Dürtüsel davranışlar

SKB'li kişi, özellikle üzüldüğünde kendine zararlı olabilecek davranışlarda bulunabilir. Ödeyemeyeceği parayı harcayabilir, hırsızlık yapabilir, riskli cinsel ilişkilere girebilir ya da alkol kullanımında aşırıya kaçabilirler. Bunlar, kısa vadede daha iyi hissetmelerine neden olabilir, ancak uzun vadede kendini ve etrafındakileri incitebilecek riskli davranışlardır.

5.Kendi kendine zarar vermek

İntihar davranışı ve kasıtlı kendine zarar verme SKB'li kişilerde yaygındır. İntihar davranışı, intiharı düşünmek, intihar tehdidini veya bir intihar girişimi gerçekleştirmeyi içerir. Kendine zarar vermek ise intihara yönelik niyet olmadan, kendine zarar vermek için yapılan tüm diğer girişimleri kapsar. Yaygın kendine zarar verme biçimleri arasında, kendini kesme veya yakma görülür.

6.Aşırı duygusal salınımlar

Kararsız duygular ve ruh halleri, SKB’nin bilinen diğer belirtileridir. Bir an mutlu, bir sonraki an umutsuz hissedebilirler. Bu ruh hali dalgalanmaları yoğundur. Ancak genellikle birkaç dakika veya saat süren oldukça hızlı şekilde (depresyon veya bipolar bozukluğun duygusal salınımlarının aksine) geçme eğilimindedir.

7.Kronik boşluk hissi

SKB'li insanlar genellikle içlerinde sanki bir eksiklik varmış gibi boş hissetmekten bahsederler. Aşırı uçlarda, “hiçbir şey” veya “hiç kimse”ymiş gibi hissedebilir. Bu duygu rahatsız edicidir. Bu nedenle boşluğu uyuşturucu, yemek veya seks gibi dürtüsel şeylerle doldurmaya çalışabilir. Ancak hiçbir şey tam olarak o boşluğu doldurmaz ve tatmin edici gelmez.

8.Şiddetli öfke

SKB’li kişiler, yoğun öfke ve asabiyet ile mücadele edebilirler. Fitilleri bir kez ateşlendiğinde kendilerini kontrol etmekte zorlanabilirler. Örneğin; bağırmak, bir şeyleri atıp fırlatmak veya öfke ile tamamen tükenmek gibi. Bu öfkenin her zaman dışarıya yönlendirmediklerinin, bazı hallerde öfkeyi kendilerine yönlendirdiklerinin altını çizmek gerekir.

9.Şüpheci veya gerçeklikten uzak hissetmek

SKB'si olan insanlar, genellikle paranoyayla veya başkalarının amaçlarıyla ilgili şüpheci olmakla mücadele ederler. Stres altındayken, “disosiyasyon” olarak bilinen, gerçeklikten kopma deneyimi yaşayabilirler. Yani; sersemlemiş, kopuk veya kendi vücudunun dışındaymış gibi hissedebilirler.

SKB’ye eşlik eden diğer bozukluklar

Sınırda(Borderline) kişilik bozukluğu, nadiren tek başına görülür. Yaygın olarak aşağıdaki bozukluklarla birlikte seyrederler:

• Depresyon veya bipolar bozukluk
• Madde bağımlılığı
• Yeme bozuklukları
• Anksiyete bozuklukları

SKB, başarılı bir şekilde tedavi edildiğinde, diğer bozukluklar da sıklıkla iyileşir. Ancak bunun tersi, her zaman doğru değildir. Örneğin, depresyon belirtilerini iyileştirebilir ve hala SKB ile mücadele edebilirsiniz.

Sınırda Kişilik Bozukluğunun Nedenleri

Ruh sağlığı uzmanlarının çoğu, sınırda kişilik bozukluğunun, kalıtsal ya da biyolojik içsel faktörler ve çocukluktaki travmatik deneyimler gibi çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığına inanmaktadır.

a. Beyin farkı

SKB’li bir beyinde, birçok karmaşık şey gerçekleşir ve araştırmacılar çözümlemeye hala devam etmektedir. Fakat özünde, SKB'niz varsa, beyniniz yüksek alarm durumundadır. Sizin için her şey, diğer insanlara göre daha korkutucu ve stresli hissettirir. ‘Savaş ya da kaç’ modunuz kolayca tetiklenir. Ve duruma her zaman uygun olmayan,ilkel, hayatta kalma içgüdülerinizi tetikleyerek rasyonel beyninizi gasp eder. Bu durumda, yapabileceğiniz hiçbir şey yokmuş gibi görünebilir. Sonuçta, beyniniz farklıysa siz ne yapabilirsiniz?

Ama gerçek şu ki, beyninizi değiştirebilirsiniz!

Oluşturduğunuz her yeni başa çıkma yolunu ya da sakinleşme tekniğini uyguladığınızda, beyniniz yeni sinir yolları yaratır.  “Farkındalık meditasyonu” gibi bazı teknikler beyninizin kütlesini bile büyütebilmektedir. Ve ne kadar egzersiz yaparsanız, bu yeni sinir yolları o kadar daha    güçlü ve otomatik hale gelecektir. Öyleyse pes etmeyin! Düşünme, hissetme ve davranış şeklinizi zamanla ve özveriyle değiştirebilirsiniz.

b. Kişilik bozuklukları ve damgalanma

Kişilik bozukluğu, bir karakter yargısı değildir. Klinik anlamda, “kişilik bozukluğu”, kişinin dünyayla ilişki kurma biçiminin normalden önemli ölçüde farklı olduğu anlamına gelir. Bu durum, ilişkiler, kariyer, kendiniz ve başkaları hakkındaki hisleriniz gibi, yaşamınızın birçok alanında tutarlı sorunlara neden olur. Fakat en önemlisi, bu davranış ve duygu modelleri değiştirilebilir!

Ayrıca "Sınırda kişilik bozukluğu ile başa çıkmak" başlıklı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

 

Kaynakça;
Borderline Personality Disorder (SKB), A Guide to Symptoms, Treatment, and Recovery (helpguide.org)

Çeviri: Yaşantı Psikoloji